استاد‌بزرگ کنستانتین چرنیشوف که مدت‌ها به کار مربیگری و آموزش نوجوانان شطرنج روسیه اشتغال دارد، به اهمیت و نقش «تصویرسازی صحنه نبرد» در قدرت محاسبه و ارتباط مستقیم آن با موضوع بسیار مهم تنگی وقت و خستگی پشت میز پی‌برده و با تدوین شیوه‌نامه‌ی آموزشی خود راهی مناسب و سریع برای تقویت قوای ذهنی شطرنجباز در ارزیابی و تحلیل ذهنی شاخه‌ها یافته است. حدود 80 سال پیش بنجامین مارکوویچ بلومنفلد، شطرنجباز معروف روس (لیتوانی) که حریف نیرومندی در برابر چیگورین، نیمزوویچ، اشپیلمان، کان، نوسکو بروفسکی، سالو، آلخین، باتوینیک، کاسپارین و کارو بود درباره‌‌ی نقش و اهمیت مهارت‌های ذهنی نیز چنین گفته است: تئوریسین‌های شطرنج تلاش و تمرکز بیشتری بر مقوله‌ی «گشایش» داشته‌اند. واضح است که دانش گشایشی در کیفیت بازی نقش مهمی دارد اما قطعا عنصر تعیین‌کننده و حیاتی نیست و حذف نقصان‌های موجود در فرآیند فکر کردن شطرنجباز اگر مهمتر از دانش گشایشی وی نباشد، قطعا کمتر از آن نیست! در جریان بررسی یک شاخه بلند، بعد از اجرای هر حرکت، پوزیسیون جدیدی ایجاد می‌شود که فاصله‌ی بیشتری با واقعیت موجود روی صحنه‌ی نبرد دارد و همین سبب درک ما نسبت به آن ضعیف‌تر و ضعیف‌تر می‌شود. حتی بازیکنی که دارای قوه‌ی تجسم نیرومند است و کاملا مطمئن است که می‌تواند تصویر صحیح و بدون اشکال پوزیسیون در ذهن خود ایجاد کند، نمی‌تواند مطمئن باشد که ارزیابی او از پوزیسیون ذهنی‌اش درست بوده است. این اتفاق ممکن است برای هر بازیکنی پیش آید و بعد از محاسبه‌ی صحیح شاخه، همچنان متوجه مفید بودن شاخه نمی‌شود. با توجه به تجربیات شخصی خود در این زمینه، به نظرم عدم قطعیت ناشی از ناکافی بودن شفافیت تصویری است که در ذهن ایجاد شده است. در حقیقت «تصویرسازی ذهنی» بخش فرآیند فکر کردن شطرنجباز است و هرچه این تصویر ذهنی، واضح‌تر و روشن‌تر باشد، تفکر او دقیق‌ تر و ساده‌تر عمل می‌کند و قطعا نتیجه بخش‌تر است. در مورد شاخه‌های طولانی خطر دیگری هم وجود دارد: از آن جایی که بعد از هر حرکت ذهنی انتخابی، تصویر ذهنی پوزیسیون ناشی از آن باید اصلاح شود و تا رسیدن به انتهای شاخه این فرآیند ادامه یابد، بنابراین ذهن به تدریج خسته خواهد شد و این خستگی بعدا تاثیر خود را در نتیجه‌ی بازی خواهد گذاشت. هر شطرنجباز حرفه‌ای به نقش تصویرسازی ذهنی و خطراتی که به ناچار در جریان محاسبه‌ی شاخه‌ها در آن نهفته است باید آگاه باشد و با توجه به میزان توانایی تصویرسازی ذهنی (توان دید شطرنجی خود) تصمیمات مقتضی را در جریان بازی اتخاذ کند.

چگونه به فرزند خود شطرنج بیاموزیم افزایش هوش و تفکر خلاق کودکان شطرنج در بسیاری از کشورها به‌عنوان ابزاری سودمند برای رشد تفکر خلاق کودکان شناخته شده و به کار گرفته می‌شود. گرچه شطرنج تا حدودی به نظر پیچیده  و اسرارآمیز جلوه می‌کند، اما قوانین آن بسیار ساده و مشخص‌اند. از این‌رو چگونگی حرکت مهره‌ها در زمانی کوتاه امکان‌پذیر است و حتی کودکان 5 ساله می‌توانند از این بازی هیجان‌انگیز لذت ببرند. بی‌تردید آن‌ها از ابراز برتری خود خوشحال و شاد خواهند شد. کودکان با این کتاب جذاب، از یادگیری مبانی شطرنج، محبوب‌ترین و زیباترین بازی استراتژیک جهان لذت خواهند برد. در این کتاب تمام قوانین بازی شطرنج، بدون آن‌که نیازی به دانش قبلی باشد، به سادگی و گام به گام آموزش داده می‌شود.  

تمرین‌های قدم‌به‌قدم شطرنج سيستم آموزشی گام به گام شطرنج Learning Chess توسط «راب برونيا» و «کور فان ويخردن» با هدف آموزش بازی شطرنج به کودکان و نوجوانان طراحی شده است. اين شيوه در سال‌های اخير در باشگاه‌ها و آموزشگاه‌های کشورهايی نظير هلند، بلژيک، فرانسه، آلمان، اتريش و ... مورد توجه بسيار قرار گرفته است و از آن استفاده می‌کنند. شيوه‌ی آموزشی به‌کار گرفته شده در اين مجموعه بسيار ساده و قابل فهم برای استفاده عموم علاقه‌مندان (6 سال به بالا) طراحی شده است. اين روش با در نظر‌گرفتن توانايی و تلاش هر فرد، تمام قواعد و مهارت‌های ضروری برای تبديل‌شدن به يک بازيکن باشگاهی را آموزش می‌دهد. همچنين بيشتر موانعی را که باعث می‌شوند تا بازيکنان پايين‌تر از سطح واقعی خود بازی کنند از ميان برمی‌دارد. اين دوره‌ی آموزشی شامل شش کتاب راهنمای مربيان و 26 کتاب تمرين (2 تا 5 کتاب کار برای هر گام) است که دانش‌آموزان می‌توانند به‌تنهايی از آن‌ها به‌عنوان کتابچه‌ی تمرين استفاده کنند. در حال حاضر هفت کتاب کار و يک کتاب راهنمای مربيان (درسنامه مربيان شطرنج گام 1) از اين مجموعه به زبان فارسی منتشر شده است.

تمرین‌های قدم به قدم شطرنج سيستم آموزشی گام به گام شطرنج Learning Chess توسط «راب برونيا» و «کور فان ويخردن» با هدف آموزش بازی شطرنج به کودکان و نوجوانان طراحی شده است. اين شيوه در سال‌های اخير در باشگاه‌ها و آموزشگاه‌های کشورهايی نظير هلند، بلژيک، فرانسه، آلمان، اتريش و ... مورد توجه بسيار قرار گرفته است و از آن استفاده می‌کنند. شيوه‌ی آموزشی به‌کار گرفته شده در اين مجموعه بسيار ساده و قابل فهم برای استفاده عموم علاقه‌مندان (6 سال به بالا) طراحی شده است. اين روش با در نظر‌گرفتن توانايی و تلاش هر فرد، تمام قواعد و مهارت‌های ضروری برای تبديل‌شدن به يک بازيکن باشگاهی را آموزش می‌دهد. همچنين بيشتر موانعی را که باعث می‌شوند تا بازيکنان پايين‌تر از سطح واقعی خود بازی کنند از ميان برمی‌دارد. اين دوره‌ی آموزشی شامل شش کتاب راهنمای مربيان و 26 کتاب تمرين (2 تا 5 کتاب کار برای هر گام) است که دانش‌آموزان می‌توانند به‌تنهايی از آن‌ها به‌عنوان کتابچه‌ی تمرين استفاده کنند. در حال حاضر هفت کتاب کار و يک کتاب راهنمای مربيان (درسنامه مربيان شطرنج گام 1) از اين مجموعه به زبان فارسی منتشر شده است.

شناخت الگوها و ایده‌های مات 1001 Deadly Checkmates John Nunn شناخت الگوها و ایده‌های مات از مهم‌ترین مهارت‌های هر شطرنج‌باز است. در این کتاب به کمک استادبزرگ دکتر جان نان یاد می‌گیرید چگونه حریف خود را با یک مات سهمگین روبه‌رو سازید؛ چه در یک مسابقه مدرسه‌ای و چه باشگاهی و حتی یک مسابقه قهرمانی. جان نان با تمرکز بر روی بازی‌های واقعی، از مسابقات جوانان تا مسابقات در سطح استادبزرگ، الگوهای مات را که در عمل بیشتر اتفاق می‌افتند تدوین کرده است. بیشتر تمرین‌های این کتاب برای بازیکنان جوان و نوآموزان در حال پیشرفت نیز مناسب است. همچنین فصل آخر کتاب شما را با مات‌های سخت و پیچیده به چالش می‌کشاند. البته جای نگرانی نیست، چون دکتر جان نان که در زمینه‌ی نوشتن کتاب‌های آموزشی شطرنج نبوغ فراوان دارد با آموزش تم‌ها و ایده‌های گوناگون شما را برای پاسخ‌گویی به آن‌ها آماده می‌سازد.

Play Better Chess with Leonard Barden

300 Most Important Positions and Ideas معمولاً روشی برای یادگیری مورد پسند واقع می‌شود که در کوتاه‌ترین زمان ممکن بهترین نتیجه را در بر داشته باشد. هدف این کتاب معرفی همین روش است. این کتاب به ویژه برای بازیکنانی که استاد‌ بزرگ نیستند و می‌خواهند در کوتاه‌ترین زمان ممکن به بازیکن توانمندی در مسابقات تبدیل شوند، به نگارش درآمده است. یک واقعیت ساده این است که برای حرفه‌ای‌شدن باید تعداد محدود و مشخصی از وضعیت‌ها و مفاهیم ضروری را در حافظه‌ی شطرنجی خود به‌طور ماندگار ثبت کنید. با به‌خاطر‌سپردن وضعیت‌های این کتاب، عملکرد خود در مسابقات را بهبود ببخشید.  

درسنامه‌ای بر اساس اصول نوین شطرنج MY SYSTEM Aron Nimozowitch سیستم جدید من یکباره متولد نشد، و در عوض، به‌مرور به شیوه‌ای سازمان‌یافته پدید آمد. ایده‌ی اصلی، یعنی تحلیل دقیق یک به یک مبانی استراتژی شطرنج، بر مبنای الهام است. البته نمی‌توان مثلاً در بحث ستون، به ذکر لزوم اشغال این یا آن ستون اکتفا کرد و یا در بحث پیاده‌رونده، به لزوم توقف فلان پیاده اشاره کرد. خیر، باید به قدر کافی وارد جزئیات شد. به رغم شگفت‌انگیز بودن ایده، بگذارید بگویم که پیاده‌رونده از دید من، مانند انسان دارای روح است و می‌‌ترسد و خواسته‌های ناشناخته‌ای دارد که به ژرفای وجود او رخنه کرده است. البته این‌ها منشا متافیزیکی ندارند. درباره‌ی زنجیره‌ی پیاده‎ای و دیگر عناصر استراتژی نیز چنین باوری دارم. می‎خواهم درباره‌ی هریک از این‌ها قوانین ویژه‌ای ارائه دهم که به شما این توان را می‌دهد که مفاهیم به ظاهر مرموز و نیز ارتباط میان حوادث را به وضوح دریابید که هر یک می‌توانند در 64 خانه‌ی دوست‌داشتنی شطرنج رخ دهند.

راهنمای انتخاب حرکات کاندیدا و ماهیت آنها The Critical Moment Iossif Dorfman یوسف دورفمان در سال 1952 در شهر ژیتومیر اوکراین به دنیا آمد. او در 8 سالگی با شطرنج آشنا شد. در سال 1974 پس از فارغ‌التحصیلی از دانشکده پلی‌تکنیک، به‌عنوان بازیکن تمام‌وقت مشغول به بازی شد. مربی او مایکل تروسمن بود، کسی که بعدها آلکساندر هوژمن و ایرنا کراش را در نیویورک مربیگری کرد. در سال 1977 عنوان IM، قهرمانی شطرنج شوروی و قهرمانی اروپا را همزمان کسب کرد. سال بعد عنوان IGM را دریافت کرد. درک بالای شطرنجی او سبب شد به تیم مربیگری کاسپاروف در برابر کارپف در رویارویی قهرمانی جهان دعوت شود. او در چهار رویارویی متوالی همچنان با این تیم همراه بود، بعد از باز شدن مرزهای غرب در سال 1990 برای همیشه از شوروی  به فرانسه مهاجرت کرد و بین سال‌های 1990 تا 1992 تجارب خود را در اختیار تیم ملی شطرنج فرانسه قرار داد. او در این کتاب اول و خارق‌العاده‌ی خود «تصمیم‌گیری در پوزیسیون‌های بحرانی» مجموعه کاملی از معیارهای پایه و ضروری برای ارزیابی صحیح پوزیسیون را تدوین کرده است. در ادامه و در کتاب دوم و اخیر خود با نام «تصمیم‌گیری در لحظات بحرانی» تئوری خویش را در پوزیسیون‌های سرنوشت‌ساز و بحرانی به‌کار گرفته است: در نقاط عطف بازی، یعنی لحظات حساسی که در تصمیم‌گیری نباید تعلل کرد و باید برای آینده و نتیجه‌ی بازی برنامه‌ریزی کرد. دورفمان در این کتاب بازی‌هایی با کیفیت بالا انتخاب کرده است که قبلاً میان بازیکنان سطوح بالای شطرنج جهان اجرا شده است. توضیحات دقیق و موشکافانه‌ی خواننده را قادر به پاسخگویی سؤالات زیر خواهند کرد:

• آیا هم‌اکنون در لحظه بحرانی بازی قرار داریم؟
• در این لحظه برای ارزیابی پوزیسیون از چه ابزارهایی می‌توان استفاده کرد؟ پارامترها و نکات و نکات سرنوشت‌ساز کدامند؟
• بدون تکیه بر محاسبه‌ی طولانی شاخه‌ها از میان حرکات کاندیدای موجود چگونه یکی را انتخاب کنیم؟
• موفق‌ترین طرح و استراتژی ادامه‌ی بازی را چگونه باید انتخاب کرد؟

یوسف دورفمان همچنان مشغول آموزش و هدایت بازیکنان مستعد شطرنج جهان است. شیوه‌ی تصمیم‌گیری ابداعی او به سادگی قابل درک و کاربردی است و به‌دلیل بازدهی بی‌نظیرش بازیکن می‌تواند شیوه‌ی فوق را به‌عنوان سنگ بنای ساختار تفکر مدرن استراتژیک خویش قرار دهد.

اگر در جست‌وجوی یافتن راهی برای گام گذاشتن در یک دریای بیکران دفاع سیسیلی  هستید می‌توانید امیدوار باشید که مسیر درستی را انتخاب کرده‌اید. کتاب گام‌به‌گام با دفاع سیسیلی، کتابی است ایده‌آل برای آنان که می‌خواهند اصول دفاع سیسیلی را درک کنند. شاید بتوان سیسیلی را مشهورترین دفاع در شطرنج و همچنین محبوب‌ترین در بین بازیکنان تمام سطوح تلقی کرد. سیاه از اولین حرکت به‌دنبال سهم خود از مرکز بوده و به‌دنبال سازماندهی یک ساختار پیاده‌ای نامتقارن است. بیشترین جاذبه‌ی دفاع سیسیلی این است که به سیاه اجازه می‌دهد بازی را نامتعادل سازد و برای پیروزی بازی کند بدون آنکه خطر ناشناخته‌ای متوجه وی باشد. بسیاری از شاخه‌های دفاع سیسیلی از واریانت بسیار محکم شونینگن و  واریانت خطرناک و بسیار تندوتیز دراگون سرچشمه می‌گیرند و این موضوع یافتن شاخه‌ای را که متناسب با استیل بازیکن باشد آسان می‌سازد. در این کتاب استادبزرگ جان امس به سراغ بنیان دفاع سیسیلی می‌رود و اصول اساسی آن را آموزش می‌دهد. در متن این کتاب استفاده از نکات، هشدارها و تمرینات گوناگون موجب تقویت و پیشرفت خواننده شده و استراتژی‌های کلیدی، ایده‌ها و تاکتیک‌ها به روشنی تشریح شده‌اند.

• طراحی کاربردی کتاب جهت سادگی درک مطالب و ایده‌ها.
• تمرکز بر اصول کلیدی دفاع سیسیلی.
• ایده‌آل برای بازیکنان در حال پیشرفت

آقای جان امس یکی از استادبزرگان نیرومند انگلستان هستند و سابقه‌ی عضویت در تیم ملی این کشور را نیز داشته‌اند. ایشان اکنون در جایگاه مؤلف و نویسنده صاحب آثار گوناگون و ارزشمندی هستند. ایشان همچنین در تدوین کتاب‌های محبوب گشایشی شطرنج جان نان نیز همکاری داشته‌اند.

دوره‌های مقدماتی در راستای انتشار کتاب‌های آموزشی دوره‌های آمادگی و مقدماتی کتاب حاضر با هدف بهبود و گسترش درس‌های شطرنج با تلاش مربی رسمی فدراسیون شطرنج آقای محمد صباحی تدوین شده است. توجه به نیازهای استاندارد آموزشی شطرنج به‌گونه‌ای که ساختار یافته باشند از جمله ویژگی‌های کتاب حاضر است. این کتاب نه‌تنها برای علاقه‌مندانی که مایل به یادگیری شطرنج به روش علمی هستند، بلکه شیوه‌ی آموزشی آن برای مربیان دوره‌ آمادگی نیز مفید است.